Kıdem Tazminatı, İş Kanunu’nda ifade edilmiş asgari çalışma süresinin işçi tarafından tamamlanması ve yine aynı kanunda ifade edilen sebeplerden birine dayanılarak iş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda alınır. Kıdem tazminatı, işçinin çalışma süresi ve ücreti esas alınarak işveren tarafından ödenir. Kıdem tazminatı; işçinin işverene ve işyerine sağladığı katkılar ve geçmişteki hizmetlerine mukabil ödenen bir tazminattır. Kıdem tazminatı; yasada ifade edilen esaslara göre belirlenin ve toplu para şeklinde ödenir.
İçindekiler?
Kıdem Tazminatına Hak Kazanabilmek İçin Gereken Şartlar
Kıdem tazminatı her şartta ve her zaman ödenen bir tazminat değildir. İşçinin lehine olan bir tazminatı türü olan kıdem tazminatının alınabilmesi için İş Kanunu’nda düzenlenen şartların mevcut bulunması gereklidir. Bu şartlar şu şekilde ifade edilebilir:
- En Az 1 Senelik Kıdem Süresi
İşçinin kıdem tazminatı hakkına sahip olabilmesi için öncelikle bir yıllık kıdem süresini tamamlaması gerekir. İş sözleşmesinin sonlandığı tarihte, işçinin işyerinde en az bir senelik kıdem sahibi olması şarttır. Bu şart, İş Kanunu madde 14 üzere ifade edilmiş olup işverenin farklı işyerlerinde yapılan çalışma süreleri de toplanarak bir yıllık kıdem tamamlanabilir. İşçi, aynı işverenin işyerinde veya işyerlerinde toplam en az bir yıl çalışmadı ise bu durumda kıdem tazminatı alamaz.
- İş Akdinin Belirli Gerekçelerle Sonlanması
İşçinin kıdem tazminatı hakkına sahip olabilmesi için iş sözleşmesinin, İş Kanunu madde 14’te ifade edilen durumlardan biri sebebiyle sonlanması gerekir. Bu sonlanma, işve ya da işverence ifade edilen maddede yer alan bazı durumlara dayanılarak iş sözleşmesinin feshi neticesinde meydana gelebileceği gibi aynı zamanda işçinin vefat etmesi halinde de gerçekleşmiş kabul edilir. İş Kanunu madde 14’te ifade edilen durumların haricindeki sona erme hallerinde iş sözleşmesinin feshedilmesi durumunda kıdem tazminatı ödenmez.
İşveren Tarafından Yapılan Fesih Halleri (İş Kanunu 25/2 Harici)
İş Kanunu madde 25/2’de, ahlaka ve iyi niyet kurallarına aykırı durumlar ve benzerleri başlığı altında ifade ettiği hallerin dışında sonlandırılan iş akdi, işçinin kıdem tazminatı hakkına sahip olmasına neden olur. İş Kanunu madde 25’in 2. Bendinde ifade edilen durumlar aşağıdaki gibidir:
- İş sözleşmesinin yapıldığı esnada ilgili sözleşmenin esaslı konularına dair gereken vasıf ve yeteneklere haiz olmadığı halde bu vasıf ve yeteneklerin şahsında mevcut olduğunu ifade ederek gerçek dışı bilgiler veren işçinin işverenini yanıltması,
- İşçinin, işverene ve işverenin aile üyelerine karşı şeref, namus ve haysiyeti hedef alan söz ve davranışlarda bulunması ve yine benzer şekilde işveren hakkında onur ve şerefini zedeleyici temelsiz ihbarlarda bulunması,
- İşçinin, çalışma arkadaşlarından birisini cinsel tacizde bulunması,
- İşçinin; çalışma arkadaşlarına, işverenine, işverenin aile üyelerine sataşması,
- İşçinin, işyerine uyuşturucu madde kullanarak veya sarhoş olarak gelmesi, işyerinde de uyuşturucu maddeleri kullanması,
- İşçinin; hırsızlık yapması, işvereninin güvenini kötüye kullanması, işverene ve işyerine ait sırları ifşa etmesi ve sadakat yükümlülüğüne uygun düşmeyen davranışlarda bulunması,
- İşçinin, yedi günden fazla hapis cezası gerektiren bir suçu iş yerinde işlemesi ve bu suçun cezası ertelenemeyen bir suç olması,
- İşçinin, işvereninin onayı olmadan yahut öne sürebileceği haklı bir gerekçe bulunmadan art arda iki işgünü yahut bir ay süre ile iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü ve de bir ay içinde üç iş günü devamsızlık yapması,
- İşçinin, ifa etmekle yükümlü olduğu görevleri, kendisine anımsatıldığı halde görevlerini yapmamakta ısrarcı olması,
- İşçinin bizzat isteği veya işini gerekli özenden yoksun biçimde yapmasından dolayı iş güvenliğini riske etmesi,
- İşçinin, işyerine ait olan mallara, eşyalara, makine ve tesisatlara zarar vermesi ve bu zararın otuz günlük ücreti ile karşılanamayacak olması,
İfade edilen bu durumların meydana gelirse işveren, işçi ile arasındaki iş akdini feshedebilir ve bu hallerde işçi, kıdem tazminatına hak kazanamaz. Ancak iş akdi, yukarıda ifade edilen İş Kanunu Madde 25’in 2. Bendindeki durumların haricinde bir nedenden kaynaklı feshedilirse bu durumda işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
İşçi Tarafından Haklı Sebeple Derhal Fesih
İş akdini, İş Kanunu Madde 24’te ifade edilen haklı sebeplere dayandırarak fesheden işçi, kıdem tazminatına hak kazanır. Bir diğer ifadeyle iş sözleşmesinin işçi tarafından feshedilmesinde, fesih nedeni; İş Kanunu madde 24/1’e, 24/2’ye ve 24/3’e dayanıyorsa işçi, kıdem tazminatına hak kazanır.
- İş sözleşmesine konu işin ifa edilmesi, işin doğasından kaynaklanan bir nedenden ötürü işçinin sağlığına ve yaşamına tehdit ise,
- İşçinin devamlı temasta bulunduğu, iletişim halinde olduğu işveren veya işçi bulaşıcı hastalığa yakalanırsa,
- İşveren ile işçi arasında iş akdinin yapıldığı esnada, sözleşmenin esaslı noktalarına dair hususlar, işçiye yanlış ve eksik bilgi verilerek yanıltıcı biçimde aktarılırsa,
- İşveren tarafından işçinin şahsına veya aile üyelerine karşı şeref ve namusu hedef alan sözler söylenir ve bu yönde davranışlarda bulunulursa,
- İşverenin işçiye cinsel tacizde bulunması halinde,
- İşveren, işçinin şahsına yahut aile üyelerine karşı sataşır, gözdağı verir, işçiyi ya da aile mensuplarından birisini kanuna karşı davranmaya teşvik ederse,
- İşveren, işçinin şahsına veya aile fertlerine karşı hapis cezası gerektiren suçlardan birini işler ya da işçi ile alakalı onur, şeref ve haysiyet zedeleyici temelsiz ithamlarda bulunursa,
- İşçinin, işyerindeki çalışma arkadaşlarından ya da üçüncü kişiler tarafından cinsel tacize maruz kalması ve uğradığı cinsel tacizi işverene bildirmesine rağmen işveren tarafından alınması gerekli tedbirlerin alınmaması,
- İşverenin, işçiye ödemesi gereken ücreti kanun hükümlerine ve sözleşme koşullarına göre hesap etmemesi ya da ödememesi,
- Ücretin parça başına hesap edildiği işlerde işveren tarafından işçiye, işçinin yapabileceği hacimden, sayıdan ve tutardan az iş verilmesi ve bundan kaynaklanan ücret farkının karşılanmaması,
- İşçinin işyerinde bir haftadan daha çok süreyle işin durmasını gerektirecek zorlayıcı nedenlerin ortaya çıkması,
- İşçinin Ölmesi Halinde; işçi gereğince bir yılını tamamladı ise yasal mirasçıları kıdem tazminatına hak kazanır.
- Muvazzaf Askerlik Halinde; işçi gereğince bir yılını tamamladı ise kıdem tazminatına hak kazanır.
- Emeklilik Halinde; işçinin iş akdini feshetmesi, kıdem tazminatı almasına engel değildir.
- Kadın İşçinin Evlenmesi Halinde; evlenen kadın işçinin evlenme tarihinden itibaren bir yıl içinde evlilik gerekçesiyle iş akdini sona erdirse kıdem tazminatına hak kazanır.
Kıdem Tazminatı Davasında Zamanaşımı ve Avukatın Önemi
Kıdem tazminatı davasında zamanaşımının belirlenmesi noktasında 12/10/2017 tarihi esas alınır ve iki farklı zamanaşımı söz konusudur. Bu tarihten önce feshedilen iş sözleşmeleri için kıdem tazminatı zamanaşımı süresi 10 yılken, söz konusu tarihten sonra feshedilen iş sözleşmeleri için kıdem tazminatı zamanaşımı süresi beş yıldır. Kıdem tazminatı davalarında müspet neticenin hasıl olması için sürecin oldukça derin bir hukuki birikim ve deneyimle yürütülmesi elzemdir. Aksi takdirde yasal hak ve menfaat kayıplarının yaşanması kuvvetle muhtemeldir. Bu bakımdan olumlu neticeye kısa zamanda ulaşmak için Kıdem Tazminatı avukatı ile birlikte hareket etmek oldukça faydalı olacaktır.
